جوانی بووه به كاڵایه‌ك بڕاوه به باڵای ژندا
ئه‌گه‌ر كچێكی هاوڕێت هه‌بێت و كارمه‌ند بێت و ته‌له‌فون بكات و بڵێ: من هاوسه‌رگیریم كردوه و ئیتر نایه‌مه سه‌ر كار و پێویستم به كاری ئیداره نییه، چۆن بیر ده‌كه‌یته‌وه؟ به دڵنیایه‌وه خۆشحاڵ ده‌بی له‌وه‌ی كه مێردێكی په‌یدا كردوه و پێویستی به كاری ژنه‌كه‌ی نییه، خۆشحاڵی له‌وه‌ی كه سه‌روسامانی گرتووه. ئیسته هه‌ر ئه‌م بابه‌ته به پێچه‌وانه رووبدات و هاوڕێكه‌ت ته‌له‌فون بكات و بڵێ: مێردی كردوه و مێرده‌كه‌ی كار ناكات و ده‌بێ بۆ ژیانی خۆی و مێرده‌كه‌ی شه‌و ورۆژ كار بكات، ئێمه چۆن بیر ده‌كه‌ینه‌وه؟ ئایا یه‌كسه‌ر ناڵێن، جا ئه‌وه چ پیاوێكه كه كار ناكات و ده‌بێ تۆ كاری بۆ بكه‌یت و بژێوی ژیانی دابین بكه‌یت، ئایا هاوڕێكه‌مان ئاگاداری ناكه‌ینه‌وه: كه تكایه ئاگات له خۆت بێت، ئه‌م پیاوه به كارت ده‌هێنێ؟….
زۆرینه‌ی زه‌واجه‌كانی كۆمه‌ڵگای كوردستان له سه‌ر ئه‌م جۆره ئه‌قڵیته‌ییه كه پیاو ده‌بێ خاون پاره بێت و ده‌ستی له گیرفانی خۆیدا بێت و ژن نابێت كار بكات، چوون كاری ده‌ره‌وه ئه‌ركی ژن نییه و ژن ده‌بێ ته‌نیا كاری ناوماڵ بكات و جوانی خۆی رابگرێ. له راستیدا جوانی و ناسكی و نه‌رم و نیانی ژن یه‌كێ له كه‌ره‌سه‌كانه بۆ چه‌وساندنه‌وه‌ی خۆیان، كه‌ره‌سه‌یه‌ك كه له ده‌روونی ژندا گه‌وره ده‌بێت و له گه‌ڵی ده‌ژی… پیاوانیش خاوه‌ن كه‌ره‌سه‌یه‌كن به ناوی پاره، به‌ڵام به یه‌ك جیاوازیه‌وه، كه پیاوان كڕیارن و ژنان فرۆشیار.
ئه‌م جۆره له بیركردنه‌وه ته‌نیا تایبه‌ت نییه به كوردستان و به‌گشتی هه‌موو جیهان ده‌گرێته‌وه، بۆ نمونه: له بڵاوكراوه‌یه‌كی پێگه‌ی لێكۆڵینه‌وه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی زانكۆی میشیگان، له ساڵی ١٩٨٦ له باره‌ی كوڕان و كچانی زانكۆی (High school Senior ) له ئه‌مریكا، پرسیارێك له كچان كرابوو” چۆن بیر ده‌كه‌نه‌وه ئه‌گه‌ر له گه‌ڵ پیاوێك زه‌واج بكه‌ن كه پیاوه‌كه كار نه‌كات و ژنه‌كه كار بكات؟، ٧٧ له سه‌دی كچه‌كان ئه‌م شێوه زه‌واجیان لا په‌سه‌ند و قه‌بووڵ نه‌بووه و وتویانه، شتی وا بۆ بیركردنه‌وه نابێ، به‌ڵام به پێچه‌وانه‌كه‌ی، یه‌عنی ئه‌گه‌ر مێرده‌كه‌یان هه‌موو كاتێك كار بكه‌ن و ژنه‌كان ماڵداری بكه‌ن چی؟
٧١ له سه‌دی كچه‌كان به‌م كاره و به‌م جۆره زه‌واجه رازی بوون. سه‌د له سه‌دی كچه‌كان ته‌نیا ٣٩ له سه‌دی حازر نه‌بوو كه پیاوه‌كانیان به‌رده‌وام كار بكه‌ن و خۆیشیان حازر بوون هاوشانی پیاوه‌كانیان كار بكه‌ن. ئه‌و كوڕانه‌یش كه حازر نه‌بون ژنه‌كانیان كاریان بۆ بكات و خۆیان دابنیشن ٧٥ له سه‌د بوون و له سه‌د ١٥ كوڕان پێیان خۆش بوو كه ژنه‌كانیان كار بكات.
ئه‌گه‌ر ژنێك له بنه‌ماڵه‌ی ئێوه، بۆ نمونه خوشك یان كچتان رۆژێك بڵێ: به هیوام زه‌واج بكه‌م، یه‌كه‌م پرسیار كه لێی ده‌كه‌ن چییه؟ ئایا پرسیار ناكه‌ن ئیش و كاری چییه؟ مانگانه‌ی چه‌ندێكه، ده‌وڵه‌مه‌نده؟
به‌ڵام ئه‌گه‌ر رۆژێك كوڕێك بۆ ماڵ بگه‌ڕێته‌وه و بڵێ زه‌واج ده‌كه‌م، یه‌كه‌م پرسیار چی لێ ده‌پرسن؟ ئایا ناپرسن، جوانه؟ چه‌نێك باڵایه‌تی و له‌سه‌ر ئه‌خلاق و هه‌ڵسووكه‌وتیشی پرسیار ده‌كه‌ن( هه‌رچه‌ن ئه‌خلاقیش جۆرێك فرۆشتنی هه‌مان كاڵای جوانییه) له كۆتاییدا حه‌زیش ده‌كه‌ن كچه‌كه زمان له ده‌میا نه‌بێت و به قه‌ولی كوردی سه‌ربه‌ده‌ره‌وه نه‌بێ!
ئه‌گه‌ر كچه‌كه‌تان مێرد به پیاوێكی ده‌وڵه‌مه‌ند و پاره‌دار بكات، هه‌مووتان له سه‌ری كۆك و رێكن، ئه‌گه‌ریش ناشیرینیش بێت، پاره‌كه‌ی ده‌یشارێته‌وه!
به‌ڵام ئه‌گه‌ر ژنێك پاره‌ی بێت و بیهه‌وێت مێرد به كابرایه‌كی فه‌قیر و كه‌م داهات بكات، زۆر نائاساییه، ده‌ڵێن: ده‌وڵه‌مه‌نی و پاره‌داری بۆ ژن نه‌هاتووه و سیفه‌ت و ئه‌خلاقێكی پیاوانه‌یه و جوانیش ئه‌خلاق و سیفه‌تی ژنانه‌یه، پیاوی بێ پاره و ژنی ناشیرین هه‌ردووك وه‌ك یه‌ك شانسی په‌یاكردنی هاوسه‌ری خۆویستی خۆیان هه‌یه. چوون پیاو بۆ كڕینی ژن و جوانی ژن ده‌بێ پاره‌ی باشی بێت و ژنیش بۆ فرۆشتنی ده‌بێ جوان بێت، پاره كه‌ره‌سه‌ی هێزی پیاو و جوانیش كه‌ره‌سه‌ی هێزی ژنه، بێ ئه‌م دووكه‌ره‌سه هیچكامیان ناتوانن بڕۆنه ناو بازاری سه‌ودا كردن. هه‌ر بۆیه بیر و هۆشی زۆرینه‌ی ژنان جوانی و بیر هۆشی پیاوان له لای پاره و جێگه و پێگه‌یه. ئه‌گه‌ر پێتان وایه ئه‌مه راست نییه، سه‌یری كۆمه‌ڵگای سه‌رمایه‌داری بكه‌ن:
به پێی گۆڤاری (ده‌روونناسی ئه‌مڕۆ) كه له وڵاتی ئه‌مریكا ده‌رده‌چێ سی و یه‌ك له سه‌دی ژنان حه‌ز ده‌كه‌ن مێرده‌كانیان جوان بێت، به‌ڵام ئه‌م ژماره‌یه بۆ پیاوان ٥٦ له سه‌ده، پیاوان حه‌ز ده‌كه‌ن ژنه‌كانیان جوان بێت.
به پێی لێكوڵینه‌وه‌ی گۆفاری (پاره) ٥٨ له سه‌دی ژنان پیاوه‌كه‌یان به‌و بڕه پاره‌یه‌وه ده‌وێت كه ده‌ریده‌هێنن. ٢٥ له سه‌دی پیاوان پاره‌ی ژنه‌كه‌یان بۆ گرنگ بووه.
له لێكوڵینه‌وه‌یه‌ك كه ساڵی ١٩٨٩ له لایه‌ن گۆڤاری (دروونناسی و سكسی ئینسانی) ئه‌نجام درابوو، داوایان كردبوو له كچانی زانكۆ كه شه‌وێك بڕۆنه ده‌ر و له گه‌ڵ پیاوان قسه بكه‌ن كه‌مێك به شان و باڵیاندا هه‌ڵده‌ن و له گه‌ڵیان بێنه‌وه و سكسیان له گه‌ڵ بكه‌ن.
٧٥ له سه‌دی پیاوان ده‌عوه‌تی ژنه‌كانیان قه‌بووڵكردبوو و حازر بوون له گه‌ڵیان بخه‌ون، ئه‌ی ئه‌گه‌ر پیاوان به هیوا بن له گه‌ڵ ژنان قسه بكه‌ن و به شان و باڵیاندا هه‌ڵده‌ن به یه‌كه‌م جار له گه‌ڵیان جووت ده‌بن؟ ره‌نگه له سه‌دا یه‌ك یان دوو. چوون جوانی ژن كاڵایه‌كه كه بڕاوه به‌و باڵا و نرخی گرانه!
ئه‌گه‌ر كچێكی هاوڕێت هه‌بێت و كارمه‌ند بێت و ته‌له‌فون بكات و بڵێ: من هاوسه‌رگیریم كردوه و ئیتر نایه‌مه سه‌ر كار و پێویستم به كاری ئیداره نییه، چۆن بیر ده‌كه‌یته‌وه؟ به دڵنیایه‌وه خۆشحاڵ ده‌بی له‌وه‌ی كه مێردێكی په‌یدا كردوه و پێویستی به كاری ژنه‌كه‌ی نییه، خۆشحاڵی له‌وه‌ی كه سه‌روسامانی گرتووه. ئیسته هه‌ر ئه‌م بابه‌ته به پێچه‌وانه رووبدات و هاوڕێكه‌ت ته‌له‌فون بكات و بڵێ: مێردی كردوه و مێرده‌كه‌ی كار ناكات و ده‌بێ بۆ ژیانی خۆی و مێرده‌كه‌ی شه‌و ورۆژ كار بكات، ئێمه چۆن بیر ده‌كه‌ینه‌وه؟ ئایا یه‌كسه‌ر ناڵێن، جا ئه‌وه چ پیاوێكه كه كار ناكات و ده‌بێ تۆ كاری بۆ بكه‌یت و بژێوی ژیانی دابین بكه‌یت، ئایا هاوڕێكه‌مان ئاگاداری ناكه‌ینه‌وه: كه تكایه ئاگات له خۆت بێت، ئه‌م پیاوه به كارت ده‌هێنێ؟….
زۆرینه‌ی زه‌واجه‌كانی كۆمه‌ڵگای كوردستان له سه‌ر ئه‌م جۆره ئه‌قڵیته‌ییه كه پیاو ده‌بێ خاون پاره بێت و ده‌ستی له گیرفانی خۆیدا بێت و ژن نابێت كار بكات، چوون كاری ده‌ره‌وه ئه‌ركی ژن نییه و ژن ده‌بێ ته‌نیا كاری ناوماڵ بكات و جوانی خۆی رابگرێ. له راستیدا جوانی و ناسكی و نه‌رم و نیانی ژن یه‌كێ له كه‌ره‌سه‌كانه بۆ چه‌وساندنه‌وه‌ی خۆیان، كه‌ره‌سه‌یه‌ك كه له ده‌روونی ژندا گه‌وره ده‌بێت و له گه‌ڵی ده‌ژی… پیاوانیش خاوه‌ن كه‌ره‌سه‌یه‌كن به ناوی پاره، به‌ڵام به یه‌ك جیاوازیه‌وه، كه پیاوان كڕیارن و ژنان فرۆشیار.
ئه‌م جۆره له بیركردنه‌وه ته‌نیا تایبه‌ت نییه به كوردستان و به‌گشتی هه‌موو جیهان ده‌گرێته‌وه، بۆ نمونه: له بڵاوكراوه‌یه‌كی پێگه‌ی لێكۆڵینه‌وه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی زانكۆی میشیگان، له ساڵی ١٩٨٦ له باره‌ی كوڕان و كچانی زانكۆی (High school Senior ) له ئه‌مریكا، پرسیارێك له كچان كرابوو” چۆن بیر ده‌كه‌نه‌وه ئه‌گه‌ر له گه‌ڵ پیاوێك زه‌واج بكه‌ن كه پیاوه‌كه كار نه‌كات و ژنه‌كه كار بكات؟، ٧٧ له سه‌دی كچه‌كان ئه‌م شێوه زه‌واجیان لا په‌سه‌ند و قه‌بووڵ نه‌بووه و وتویانه، شتی وا بۆ بیركردنه‌وه نابێ، به‌ڵام به پێچه‌وانه‌كه‌ی، یه‌عنی ئه‌گه‌ر مێرده‌كه‌یان هه‌موو كاتێك كار بكه‌ن و ژنه‌كان ماڵداری بكه‌ن چی؟
٧١ له سه‌دی كچه‌كان به‌م كاره و به‌م جۆره زه‌واجه رازی بوون. سه‌د له سه‌دی كچه‌كان ته‌نیا ٣٩ له سه‌دی حازر نه‌بوو كه پیاوه‌كانیان به‌رده‌وام كار بكه‌ن و خۆیشیان حازر بوون هاوشانی پیاوه‌كانیان كار بكه‌ن. ئه‌و كوڕانه‌یش كه حازر نه‌بون ژنه‌كانیان كاریان بۆ بكات و خۆیان دابنیشن ٧٥ له سه‌د بوون و له سه‌د ١٥ كوڕان پێیان خۆش بوو كه ژنه‌كانیان كار بكات.
ئه‌گه‌ر ژنێك له بنه‌ماڵه‌ی ئێوه، بۆ نمونه خوشك یان كچتان رۆژێك بڵێ: به هیوام زه‌واج بكه‌م، یه‌كه‌م پرسیار كه لێی ده‌كه‌ن چییه؟ ئایا پرسیار ناكه‌ن ئیش و كاری چییه؟ مانگانه‌ی چه‌ندێكه، ده‌وڵه‌مه‌نده؟
به‌ڵام ئه‌گه‌ر رۆژێك كوڕێك بۆ ماڵ بگه‌ڕێته‌وه و بڵێ زه‌واج ده‌كه‌م، یه‌كه‌م پرسیار چی لێ ده‌پرسن؟ ئایا ناپرسن، جوانه؟ چه‌نێك باڵایه‌تی و له‌سه‌ر ئه‌خلاق و هه‌ڵسووكه‌وتیشی پرسیار ده‌كه‌ن( هه‌رچه‌ن ئه‌خلاقیش جۆرێك فرۆشتنی هه‌مان كاڵای جوانییه) له كۆتاییدا حه‌زیش ده‌كه‌ن كچه‌كه زمان له ده‌میا نه‌بێت و به قه‌ولی كوردی سه‌ربه‌ده‌ره‌وه نه‌بێ!
ئه‌گه‌ر كچه‌كه‌تان مێرد به پیاوێكی ده‌وڵه‌مه‌ند و پاره‌دار بكات، هه‌مووتان له سه‌ری كۆك و رێكن، ئه‌گه‌ریش ناشیرینیش بێت، پاره‌كه‌ی ده‌یشارێته‌وه!
به‌ڵام ئه‌گه‌ر ژنێك پاره‌ی بێت و بیهه‌وێت مێرد به كابرایه‌كی فه‌قیر و كه‌م داهات بكات، زۆر نائاساییه، ده‌ڵێن: ده‌وڵه‌مه‌نی و پاره‌داری بۆ ژن نه‌هاتووه و سیفه‌ت و ئه‌خلاقێكی پیاوانه‌یه و جوانیش ئه‌خلاق و سیفه‌تی ژنانه‌یه، پیاوی بێ پاره و ژنی ناشیرین هه‌ردووك وه‌ك یه‌ك شانسی په‌یاكردنی هاوسه‌ری خۆویستی خۆیان هه‌یه. چوون پیاو بۆ كڕینی ژن و جوانی ژن ده‌بێ پاره‌ی باشی بێت و ژنیش بۆ فرۆشتنی ده‌بێ جوان بێت، پاره كه‌ره‌سه‌ی هێزی پیاو و جوانیش كه‌ره‌سه‌ی هێزی ژنه، بێ ئه‌م دووكه‌ره‌سه هیچكامیان ناتوانن بڕۆنه ناو بازاری سه‌ودا كردن. هه‌ر بۆیه بیر و هۆشی زۆرینه‌ی ژنان جوانی و بیر هۆشی پیاوان له لای پاره و جێگه و پێگه‌یه. ئه‌گه‌ر پێتان وایه ئه‌مه راست نییه، سه‌یری كۆمه‌ڵگای سه‌رمایه‌داری بكه‌ن:
به پێی گۆڤاری (ده‌روونناسی ئه‌مڕۆ) كه له وڵاتی ئه‌مریكا ده‌رده‌چێ سی و یه‌ك له سه‌دی ژنان حه‌ز ده‌كه‌ن مێرده‌كانیان جوان بێت، به‌ڵام ئه‌م ژماره‌یه بۆ پیاوان ٥٦ له سه‌ده، پیاوان حه‌ز ده‌كه‌ن ژنه‌كانیان جوان بێت.
به پێی لێكوڵینه‌وه‌ی گۆفاری (پاره) ٥٨ له سه‌دی ژنان پیاوه‌كه‌یان به‌و بڕه پاره‌یه‌وه ده‌وێت كه ده‌ریده‌هێنن. ٢٥ له سه‌دی پیاوان پاره‌ی ژنه‌كه‌یان بۆ گرنگ بووه.
له لێكوڵینه‌وه‌یه‌ك كه ساڵی ١٩٨٩ له لایه‌ن گۆڤاری (دروونناسی و سكسی ئینسانی) ئه‌نجام درابوو، داوایان كردبوو له كچانی زانكۆ كه شه‌وێك بڕۆنه ده‌ر و له گه‌ڵ پیاوان قسه بكه‌ن كه‌مێك به شان و باڵیاندا هه‌ڵده‌ن و له گه‌ڵیان بێنه‌وه و سكسیان له گه‌ڵ بكه‌ن.
٧٥ له سه‌دی پیاوان ده‌عوه‌تی ژنه‌كانیان قه‌بووڵكردبوو و حازر بوون له گه‌ڵیان بخه‌ون، ئه‌ی ئه‌گه‌ر پیاوان به هیوا بن له گه‌ڵ ژنان قسه بكه‌ن و به شان و باڵیاندا هه‌ڵده‌ن به یه‌كه‌م جار له گه‌ڵیان جووت ده‌بن؟ ره‌نگه له سه‌دا یه‌ك یان دوو. چوون جوانی ژن كاڵایه‌كه كه بڕاوه به‌و باڵا و نرخی گرانه!
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر